10.000 metre yükseklikte priz bulmak! Uçakların elektrik sistemi nasıl çalışıyor?

Çağımızda taşınabilir teknolojiler olmazsa olmazlarımız haline gelmiş vaziyette. Bu teknolojileri pozisyonumuz fark etmeksizin kullanmak ve onlar için gerekli enerjiyi sağlamak için ulaşım araçları geliştiren şirketler kullanıcılara türlü tahliller sunmakta. Pekala binlerce metre yükseklikte bu işler nasıl oluyor? Uçakların elektrik sistemi nasıl çalışıyor? Hususa yakından bakalım.

Uçakların elektrik kaynakları neler ?

Uçaklarda çoklukla kullanılan birçok sisteme ek olarak yedekleride vardır ve uçak içinde olduğu durma nazaran gereken sistemi kullanır. Elektrik sisteminde de bu durum pek farklı değildir. Uçaklarda ana güç sağlayıcıları motorlarında bulunan jeneratörlerdir.

APU (Auxiliary Power Unit – Yardımcı Güç Ünitesi)

İki motorlu bir uçağın motorlarında en az iki adet jeneratör vardır. Bu jeneratöler uçak motorundan aldıkları hareketle motor çalıştığı sürece uçağa güç sağlar. Uçakta ikinci güç sağlayıcı ise genelde uçakların kuyruk kısımlarında bulunan ve bir nevi uçak motoru olan APU (Auxiliary Power Unit – Yardımcı Güç Ünitesi) jeneratörüdür. Ayrıyeten uçağa dışarıdan elektrik vermek için kullanılan Harici Güç Ünitesi vardır.

Peki bu sistemler nasıl çalışıyor?

Bahsettiğimiz sistemler ortasındaki öncelik sıralaması uçağın içinde bulunduğu duruma nazaran değişmektedir. Örneğin motoru çalışan bir uçakta harici güç ünitesine muhtaçlık yoktur ya da yerde paklık için elektriğe gereksinimi olan bir uçağın elektrik için harici güç ünitesi ve APU dururken motorlarını çalıştırmasına gerek yoktur.

Uçağın birinci motor çalıştırmasında gereksinim duyulan gücü APU yahut yerdeki harici güç ünitesinden sağlanır. Motor çalıştıktan sonra kendi elektriğinide üretmeye başlamış olur. Bu sistemlere ek olarak uçakta acil durumlar için gövdenin içinden dışarı açılan RAT (Ram Air Turbine) olarak isimlendirilen yedek bir sistem daha bulunmaktadır.

RAT çalıştığında yalnızca uçuşla ilgili temel gerekli sistemleri besler. Dahası uçakların bataryalarıda bulunmaktadır. Bataryalar genelde 28 volt tansiyon sağlar ve nikel-kadminyumdur. Sayıları ise uçağın modeline nazaran değişir.

Eğer uçuş esnasında uçağın olağan elektrik sisteminde bir sorun olduysa ve bataryalar devreye girdiyse yalnızca temel gerekli sistemler çalışır. Batarya bu acil durumlarda kokpit göstergelerini, telsizleri ve uçuş denetim kumandaları üzere hayati sistemleri çalıştırır.

Ayrıca uçağın saatide direkt bataryaya bağlıdır. Saatinde bağlı olduğu bu çizgi daima güç sağlar. Gücün kesilmesinin istenmediği kimi sistemlerde bu hatta bağlıdır. Mesela acil durumda çalışan RAT sisteminin selenoidi üzere.

RAT (Ram Air Turbine)

Uçakta kaç volt elektrik üretilir?

Uçakların ürettiği elektrik kıymetleri standart değildir. Uçağın modeline ya da muhtaçlığına nazaran değişir. Misal olarak geniş gövdeli Airbus A330 uçağının kıymetlerine bakacak olursak; motorları ve APU 115KVA , harici güç ünitesi 90KVA, RAT 8KVA, bataryalar 2,5KVA kıymetinde elektrik üretir.

Üretilen elektrik genelde AC (alternatif akım) olduğundan “Transformer Rectifier” isimli sistemle 28 volt DC’ye (Doğru Akım) çevrilir. Bu da hem bataryaları hemde DC elektrikle çalışan sistemleri besler. Muhtaçlık halinde bataryalardaki DC elektriğide AC elektriğe çevirebilen “Static İnverter” isimli sistem bulunmaktadır.

Uçaklardaki elektrik sistemine genel bir bakış attık. Burada anlattığımız sistemlerin içinde ve onlara ek olarak uçaklarda çok ayrıntılı birçok aygıt ve sistem daha bulunmaktadır. Siz uçakların elektrik sistemi hakkında ne düşünüyorsunuz? Görüşlerinizi yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz.